10.08.2016

[83] #PORADNIK Porozmawiajmy o przecinkach


Witajcie!
Z tej strony Koneko wraz z nową serią postów specjalnie dla Księgi Baśni. Przeglądam wiele blogów, ale z kilku ważnych względów większości z nich nie czytam – dlaczego? Im więcej opowiadań czytam, tym bardziej irytują mnie wszechobecne błędy, które zwykle wynikają po prostu z niedoinformowania. Dlatego dzisiaj, w pierwszej odsłonie poradnika pisarskiego, porozmawiamy o jednej z tych rzeczy, które doprowadzają czytelników do szału. Dziś nieco sztywno, ale już w kolejnej części luźniej.
Zapraszam!


Pierwszą z dwóch najważniejszych funkcji znaków interpunkcyjnych jest to, że zapewniają one tekstowi jednoznaczność – jego zrozumienie w taki sam sposób, w jaki rozumiał go autor. Druga to łatwiejsze zrozumienie tekstu.
Poniżej dość mocno rozdrobnimy się w tym temacie.


A. PRZECINKI

1. W zdaniu pojedynczym przecinek stawiamy:
• przed spójnikami przeciwstawnymi: ale, lecz, jednak, natomiast, zaś, a itp., oraz spójnikami wyjaśniającymi: czyli, mianowicie itp.;
• przed zwrotami poprzedzającymi wyjaśnienie: to znaczy, na przykład.
Myślę, że to podstawa, którą każdy z nas zna. Uwaga, bo dalej robi się pod górkę!

2. W zdaniach złożonych podrzędnie przecinek stawiamy:
• między zdaniem podrzędnym i nadrzędnym, np. Nie mamy innej drogi, musimy jechać tędy. Zwracajcie uwagę na orzeczenia – w zdaniu „Nie mamy innej drogi, musimy jechać tędy” mamy dwa orzeczenia (podkreślone), które należy oddzielić przecinkiem;
• przed połączeniami typu: chyba że, mimo że, mimo iż, tylko że, podczas gdy, zwłaszcza że – zauważcie, że przecinek stawiamy przed wyrazem poprzedzającym „że” → bardzo często popełnianym błędem jest zapis „mimo, że” itd.;
• przed połączeniami występującymi na początku zdania podrzędnego typu: tak aby, tak żeby, tak by, dlatego że, dopiero gdy, tam gdzie, taki sam jak itp., np. Wyszli cicho, tak że nikt tego nie zauważył. → często w waszych pracach piszecie: „Wyszli cicho, tak, że nikt...” czyli prosto mówiąc, dodajecie zupełnie niepotrzebny przecinek.

3. Zdania złożone:
• przecinkiem oddzielamy imiesłowowy równoważnik zdania z imiesłowem przysłówkowym, jeśli jest on rozwinięty dodatkowymi określeniami, np. Siedząc wygodnie w fotelu, czytał książkę → „wygodnie w fotelu” jest naszym dodatkowym określeniem. Wyszedł z domu, nie zjadłszy śniadania → imiesłowem jest „zjadłszy”, a „śniadanie” określa, co zostało zjedzone;
• dwoma przecinkami oddzielamy imiesłowowy równoważnik zdania z dodatkowymi określeniami i bez nich, jeżeli stanowi WTRĄCENIE w zdanie nadrzędne, np. Słońce, zachodząc, rzucało złociste blaski. Spójrzmy teraz na inny przykład, skupiając się bardziej na wtrąceniu: Calum, basista zespołu 5SOS, spadł ze sceny na ostatnim koncercie. W naszym zdaniu słowa „basista zespołu 5SOS” są wtrąceniem, a bez nich zdanie w dalszym ciągu jest logiczne, więc należy je oddzielić z obu stron przecinkami.

4. Dwoma przecinkami wydzielamy wyrażenia typu: sądzę, przypuszczam, zdaje się itp., np. Mam, jak sądzę, dobrą ocenę z matematyki.

5. W zdaniach złożonych NIE rozdzielamy przecinkiem imiesłowowego równoważnika zdania niemającego określeń, np. Czytając usnął w fotelu. Najadłszy się wyszedł na spacer. [W razie wątpliwości odsyłam do pierwszej kropki 3. punktu.]


B. MYŚLNIKI (pauzy)

W dwa myślniki ujmujemy wyrazy i wypowiedzenia wtrącone, np. Na lekcji – szczerze mówiąc – nie mam ochoty słuchać nauczyciela. Mogą też zastąpić przecinki w sytuacjach opisanych w drugiej kropce 3. punktu.
Więcej o myślnikach pojawi się w kolejnej części poradnika, poświęconej dialogom.


C. KROPKI

Zastanawiałam się, czy nie pominąć tego punktu, ale doszłam do wniosku, że wiele osób nie zna podstawowych zasad. Myślę, że nie muszę wspominać, że kropka musi się znaleźć na końcu każdego zdania, przejdę więc do czegoś innego.
Kropki nie stawiamy po tytułach dzieł i czasopism na stronie tytułowej/okładce, a także po tytułach części/rozdziałów, jeśli są w całości napisane drukowanymi literami. Po tytule części dzieła (rozdziału, podrozdziału itd.), jeżeli jego początek jest zapisany wielką literą, kropkę możemy, ale nie musimy postawić.
Absolutnym fenomenem, z jakim ostatnio się spotkałam, był zapis: rozdział.1.


D. ŚREDNIK

Oddziela człony zdania w nieco słabszy sposób od kropki, ale silniejszy od przecinka. W moich powyższych tekstach możecie zauważyć zastosowanie średnika. Średnik stawiamy między dłuższymi grupami wyrazowymi zdania pojedynczego, zwłaszcza w rozbudowanych wyliczeniach podzielonych już wewnątrz przecinkami.
Wróćcie do jakiegokolwiek punktu. Dajmy na to „• po liczebnikach porządkowych, jeżeli oznaczają godzinę, np. od godziny 7 do 18 będę w pracy; a także po liczebnikach głównych;” – po słowie „porządkowych” użyłam przecinka, więc na końcu wyliczenia stoi średnik.
Jeśli zaś robimy zwykłą listę, wystarczą nam same przecinki, np. pisząc listę zakupów, poprawnie zapiszemy ją w taki sposób:
– lody,
– kakao,
– mleko.
Na końcu zawsze pojawia się kropka – zamykamy wyliczenie.


E. CUDZYSŁÓW

Tutaj wspomnę jedynie, że gdy coś cytujemy, kropka na końcu zdania powinna się znaleźć po zamkniętym cudzysłowie, np. „Poza wirtualnym światem nie mam nikogo ani niczego, do czego chciałabym wrócić”.* Należy też zauważyć, że poprawny cudzysłów wygląda następująco: „”, nie zaś: '' czy ``.


F. EMOTIKONY

Ostatnio często używamy interpunkcyjnego zapisu emocji, niestety, zazwyczaj błędnie. Emotikona nie służy jako kropka! Zdanie „Myślę, że to całkiem niezły pomysł :)” jest niezakończone – buźka nie kończy zdania. Poprawny zapis wygląda następująco: „Myślę, że to całkiem niezły pomysł. :)”.
Dodatkowo, takich zabiegów nie powinno się robić w opowiadaniach. Jest to nieprofesjonalne, nie wygląda dobrze, a do tego świadczy o słabszym poziomie opowiadania.



Myślę, że takie elementy jak dwukropek czy nawias sobie odpuścimy – tego raczej każdy potrafi używać. W ten sposób zakończę dzisiejszą część poradnika. W razie pytań zapraszam do komentarzy, na pewno odpowiem i postaram się pomóc. :)


*Cytat z książki „5 sekund do io” Małgorzaty Wardy

Zasady opracowałam za pomocą Szkolnego słownika ortograficznego Jana i Lidii Malczewskich.

KOLEJNA CZĘŚĆ JUŻ ZA DWA TYGODNIE – POROZMAWIAMY O POPRAWNYM ZAPISIE DIALOGÓW. ZAPRASZAM.


9 komentarzy:

  1. Bardzo pomocny poradnik. ;)

    OdpowiedzUsuń
  2. Przydatne. Miałem głównie problem z podpunktem trzecim w punkcie drugim. "Dlatego gdy" et cetera.

    Pozdrawiam,
    graf zer0.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie Ty jeden. :) Myślę, że to wynika z faktu, że w podstawówce często polonistki kładą nacisk na powtarzanie, że przed "że" itp. zawsze musi być przecinek. Nie prawda, bo właśnie w tej opisanej sytuacji jest to po prostu błąd.

      Usuń
    2. Jest jeszcze o tyle śmieszniej, że w każdej książce jest stosowana inna interpunkcja. W jednej na rprzykład przecinek był stawiany przed słowem "bądź", w drugiej już nie. I tak dalej.

      Usuń
  3. Bardzo przydatne! Będę stałym czytelnikiem wszystkich serii. Na pewno ta wiedza mi się przyda, gdyż nie wierzę, że sama nie robię błędów ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Miło mi. :) Mam nadzieję, że pomogę jeszcze nie raz i nie dwa.

      Usuń
    2. Jestem mistrzem. Przeczytałam Twój tekst, ale wprowadzenie w życie tego, co napisałaś to widzę cięższa sprawa. :D

      [...] że sama nie robię błędów. :)

      I właśnie pokazałam, że robię! Beka! Mnie bawi. :D

      Usuń
  4. Przecinki to moja zmora i chyba nigdy się nie nauczę, jak właściwie je stawiać.

    OdpowiedzUsuń

Netka Sidereum Graphics