Z
tej strony Koneko wraz z nową serią postów specjalnie dla
Księgi Baśni. Przeglądam
wiele blogów, ale z kilku ważnych względów większości z nich
nie czytam – dlaczego? Im więcej opowiadań czytam, tym bardziej
irytują mnie wszechobecne błędy, które zwykle wynikają po prostu
z niedoinformowania.
Dlatego dzisiaj, w pierwszej odsłonie poradnika
pisarskiego,
porozmawiamy o jednej z tych rzeczy, które doprowadzają czytelników
do szału. Dziś nieco sztywno, ale już w kolejnej części luźniej.
Zapraszam!
Pierwszą
z dwóch najważniejszych funkcji znaków interpunkcyjnych jest to,
że zapewniają one tekstowi jednoznaczność – jego
zrozumienie w taki sam sposób, w jaki rozumiał go autor. Druga to
łatwiejsze zrozumienie tekstu.
Poniżej
dość mocno rozdrobnimy się w tym temacie.
A.
PRZECINKI
1.
W zdaniu pojedynczym przecinek stawiamy:
• przed
spójnikami przeciwstawnymi: ale, lecz, jednak, natomiast, zaś, a
itp., oraz spójnikami wyjaśniającymi: czyli, mianowicie
itp.;
• przed
zwrotami poprzedzającymi wyjaśnienie: to znaczy, na przykład.
Myślę,
że to podstawa, którą każdy z nas zna. Uwaga, bo dalej robi się
pod górkę!
2.
W zdaniach złożonych podrzędnie przecinek stawiamy:
• między
zdaniem podrzędnym i nadrzędnym, np. Nie mamy innej drogi,
musimy jechać tędy. Zwracajcie
uwagę na orzeczenia
– w zdaniu „Nie
mamy innej drogi, musimy
jechać tędy” mamy dwa
orzeczenia (podkreślone), które należy oddzielić przecinkiem;
•
przed
połączeniami typu: chyba że, mimo że, mimo iż, tylko że,
podczas gdy, zwłaszcza że – zauważcie, że przecinek
stawiamy przed wyrazem
poprzedzającym „że” → bardzo często popełnianym błędem
jest zapis „mimo, że” itd.;
•
przed
połączeniami występującymi na początku zdania podrzędnego typu:
tak aby, tak żeby, tak
by, dlatego że, dopiero gdy, tam gdzie, taki sam jak
itp., np. Wyszli cicho,
tak że nikt tego nie zauważył.
→ często w waszych pracach piszecie: „Wyszli
cicho, tak, że nikt...”
czyli prosto mówiąc, dodajecie zupełnie niepotrzebny przecinek.
3.
Zdania złożone:
•
przecinkiem
oddzielamy imiesłowowy
równoważnik zdania z imiesłowem przysłówkowym,
jeśli jest on rozwinięty dodatkowymi określeniami,
np. Siedząc wygodnie w
fotelu, czytał książkę → „wygodnie
w fotelu” jest naszym dodatkowym określeniem. Wyszedł
z domu, nie zjadłszy śniadania →
imiesłowem jest „zjadłszy”, a „śniadanie” określa, co
zostało zjedzone;
•
dwoma
przecinkami oddzielamy
imiesłowowy równoważnik zdania z dodatkowymi określeniami
i bez nich, jeżeli stanowi WTRĄCENIE
w zdanie nadrzędne, np. Słońce,
zachodząc, rzucało złociste blaski.
Spójrzmy teraz na inny przykład, skupiając się bardziej na
wtrąceniu: Calum,
basista zespołu 5SOS, spadł ze sceny na ostatnim koncercie.
W naszym zdaniu słowa „basista zespołu 5SOS” są wtrąceniem, a
bez nich zdanie w dalszym ciągu jest logiczne, więc należy je
oddzielić z obu stron przecinkami.
4.
Dwoma przecinkami wydzielamy wyrażenia typu: sądzę,
przypuszczam, zdaje się
itp., np. Mam, jak sądzę,
dobrą ocenę z matematyki.
5.
W zdaniach złożonych NIE rozdzielamy przecinkiem imiesłowowego
równoważnika zdania niemającego
określeń, np. Czytając
usnął w fotelu. Najadłszy się wyszedł na spacer. [W
razie wątpliwości odsyłam do pierwszej kropki 3. punktu.]
B.
MYŚLNIKI (pauzy)
W
dwa myślniki ujmujemy wyrazy i wypowiedzenia wtrącone, np. Na
lekcji – szczerze mówiąc – nie mam ochoty słuchać
nauczyciela. Mogą też zastąpić
przecinki w sytuacjach opisanych w drugiej kropce 3. punktu.
Więcej
o myślnikach pojawi się w kolejnej części poradnika, poświęconej
dialogom.
C.
KROPKI
Zastanawiałam
się, czy nie pominąć tego punktu, ale doszłam do wniosku, że
wiele osób nie zna podstawowych
zasad. Myślę, że nie muszę wspominać, że kropka musi
się znaleźć na końcu każdego zdania, przejdę więc do czegoś
innego.
Kropki
nie stawiamy po tytułach dzieł i czasopism na stronie
tytułowej/okładce, a także po tytułach części/rozdziałów,
jeśli są w całości napisane drukowanymi literami. Po tytule
części dzieła (rozdziału, podrozdziału itd.), jeżeli jego
początek jest zapisany wielką literą, kropkę możemy, ale nie
musimy postawić.
Absolutnym
fenomenem, z jakim ostatnio się spotkałam, był zapis: rozdział.1.
D.
ŚREDNIK
Oddziela
człony zdania w nieco słabszy sposób od kropki, ale silniejszy od
przecinka. W moich powyższych tekstach możecie zauważyć
zastosowanie średnika. Średnik stawiamy między dłuższymi grupami
wyrazowymi zdania pojedynczego, zwłaszcza w rozbudowanych
wyliczeniach podzielonych już wewnątrz przecinkami.
Wróćcie
do jakiegokolwiek punktu. Dajmy na to „• po liczebnikach
porządkowych, jeżeli oznaczają godzinę, np. od
godziny 7 do 18 będę w pracy;
a także po liczebnikach głównych;”
– po słowie „porządkowych” użyłam przecinka, więc na końcu
wyliczenia stoi średnik.
Jeśli
zaś robimy zwykłą listę, wystarczą nam same przecinki, np.
pisząc listę zakupów, poprawnie zapiszemy ją w taki sposób:
– lody,– kakao,
– mleko.
Na
końcu zawsze pojawia się kropka – zamykamy wyliczenie.
E.
CUDZYSŁÓW
Tutaj
wspomnę jedynie, że gdy coś cytujemy, kropka na końcu zdania
powinna się znaleźć po
zamkniętym cudzysłowie, np. „Poza
wirtualnym światem nie mam nikogo ani niczego, do czego chciałabym
wrócić”.*
Należy też zauważyć, że poprawny cudzysłów wygląda
następująco: „”,
nie zaś: '' czy ``.
F.
EMOTIKONY
Ostatnio
często używamy interpunkcyjnego zapisu emocji, niestety, zazwyczaj
błędnie. Emotikona nie służy jako kropka! Zdanie „Myślę,
że to całkiem niezły pomysł :)” jest niezakończone – buźka
nie kończy zdania. Poprawny zapis wygląda następująco: „Myślę,
że to całkiem niezły pomysł. :)”.
Dodatkowo,
takich zabiegów nie powinno się robić w opowiadaniach. Jest to
nieprofesjonalne, nie wygląda dobrze, a do tego świadczy o słabszym
poziomie opowiadania.
Myślę,
że takie elementy jak dwukropek czy nawias sobie odpuścimy – tego
raczej każdy potrafi używać. W ten sposób zakończę dzisiejszą
część poradnika. W razie pytań zapraszam do komentarzy, na pewno
odpowiem i postaram się pomóc. :)
*Cytat
z książki „5 sekund do io” Małgorzaty Wardy
Zasady
opracowałam za pomocą Szkolnego słownika ortograficznego Jana i
Lidii Malczewskich.
KOLEJNA CZĘŚĆ JUŻ ZA DWA TYGODNIE – POROZMAWIAMY O POPRAWNYM ZAPISIE DIALOGÓW. ZAPRASZAM.
Bardzo pomocny poradnik. ;)
OdpowiedzUsuńPrzydatne. Miałem głównie problem z podpunktem trzecim w punkcie drugim. "Dlatego gdy" et cetera.
OdpowiedzUsuńPozdrawiam,
graf zer0.
Nie Ty jeden. :) Myślę, że to wynika z faktu, że w podstawówce często polonistki kładą nacisk na powtarzanie, że przed "że" itp. zawsze musi być przecinek. Nie prawda, bo właśnie w tej opisanej sytuacji jest to po prostu błąd.
UsuńJest jeszcze o tyle śmieszniej, że w każdej książce jest stosowana inna interpunkcja. W jednej na rprzykład przecinek był stawiany przed słowem "bądź", w drugiej już nie. I tak dalej.
UsuńBardzo przydatne! Będę stałym czytelnikiem wszystkich serii. Na pewno ta wiedza mi się przyda, gdyż nie wierzę, że sama nie robię błędów ;)
OdpowiedzUsuńMiło mi. :) Mam nadzieję, że pomogę jeszcze nie raz i nie dwa.
UsuńJestem mistrzem. Przeczytałam Twój tekst, ale wprowadzenie w życie tego, co napisałaś to widzę cięższa sprawa. :D
Usuń[...] że sama nie robię błędów. :)
I właśnie pokazałam, że robię! Beka! Mnie bawi. :D
Zdarza się. ; )
UsuńPrzecinki to moja zmora i chyba nigdy się nie nauczę, jak właściwie je stawiać.
OdpowiedzUsuń